کد مطلب:19201 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

قرآن كريم مقام شهيدان و بهرة آنان از جهاد و شهادت را چگونه تصوير كرده است؟

قرآن مقام والاي شهيدان و بهرەاي كه از راه جهاد و شهادت به آنان مي رسد را تحت عنوان تجارت در چهار چوب يك تجارت و بازرگاني به تصوير كشيده و فرموده است: «إنّ الله اشْتَري مِن المُؤمنين أَنفُسهم و أموالهم بِأَنّ لَهُم الجَنّة يُقاتِلون في سَبيل الله فَيَقتلون و يُقتلون وعداً عليه حقّاً في التّورية والإنجيل والقران ومن أوفي بعهده مِن الله فَاستَبشِروا ببيعكم الّذي بايعتم به و ذلك هو الفوز العظيم» توبه/111؛ [خداوند جان‎ها و اموال مؤمنان را خريداري كرد كه در برابرش بهشت براي آنان باشد. به اين گونه كه در راه خدا پيكار كنند، بكشند و كشته شوند، اين نويد حقّي است بر او كه در تورات، انجيل و قرآن ذكر كرده و چه كسي از خدا به پيمانش وفادارتر است؟ اكنون بشارت بر شما به داد و ستدي كه با خدا كردەايد و اين پيروزي بزرگي براي شماست.

بسياري از مفسران عالي مقام چنين مطرح نمودەاند كه خداي سبحان عناصر شش گانه داد و ستدهاي مهم را در اين آيه آورده است: تعيين فروشنده، خريدار، كالاي مورد فروش، بهاي كالا، گواه معتبر، تنظيم سند.

اول: خريدار. خداوند خود را خريدار معرفي كرده است: «إنّ الله اشتري».

دوم: فروشنده. حق تعالي از غير مؤمن چيزي نمي خرد و از غير او متاعي را نمي پذيرد. اگر هدف از فروشندگي يا اجاره مثلاً ريا ، شهرت، نام و جاه، نان و آب باشد خداوند خريدار چنين كار و كالا نيست.

سوم: كالاي مورد معامله جان و مال است: «أنفسهم وأموالهم». در اين صورت فروشنده، ديگر مالك جان و مال خود نخواهد بود؛ نه مي تواند از بذل جان در راه خدا مضايقه كند و نه مي تواند از بذل مال در مسير احياي حق دريغ ورزد؛ زيرا همه آنها را بيع و با خداوند بيعت كرده است.

چهارم: بهاي كالاي ياد شده بهشت است: «بأنّ لهم الجنّة». اگر انسان جان خود را در برابر چيزي جز بهشت مبادله كند مغبون شده است و اگر مال خود را در غير سمت و سوي الهي مصرف كند زيان برده است. پس مال مؤمن مانند جان او به اندازة بهشت ارزش دارد و مال تنها در اين صورت كالاي با ارزش است؛ يعني وقتي در راه پيكار مقدس، و پشتيباني نيروهاي مسلّح هزينه شود. بديهي است تنها در مقابل چنين مالي، بهشت است. پيامبر اسلام(ص) مي فرمايد: كسي كه جنگجويي را تجهيز كند [ساز و برگ نظامي او را فراهم آورد] يا در پشت سر او، زن و بچة او را به انواع نيكي [مالي، جاني، فرهنگي، عاطفي] رسيدگي كند مانند كسي است كه با ما در صحنه پيكار حاضر شده است: «من جهّز غازياً أو خلّفه في أهله بخير فإنّه مَعَنا» (مسند احمد حنبل 5/234.) از اين رو عنايت به معاد نقش بزرگي در مجد و عظمت جامعه اسلامي ايفا مي كند. خداوند در غير اين صورت خريدار جان و مال كسي نيست. اگر انسان در اين راه كشته شود پيروز است و اگر دشمن را از پاي درآورد و سالم باز گردد نيز پيروز است: «فيَقتلون و يُقتلون» و در هر دو صورت بهاي كالا، يعني بهشت جاودان و زندگي ابد به او تعلق دارد.

پنجم ـ شاهد و گواه بر اين داد و ستد موساي كليم(ع) عيساي مسيح(ع) و خاتم الأنبيا(ص) يعني پيامبران بزرگ الهي هستند.

ششم ـ قرآن كريم و تورات و انجيل اسناد قابل اعتماد اين معامله است. خدايي كه كسي از او با وفاتر و پاي بندتر به ميثاق و پيمان نيست اين خريد و فروش را به بندگان خود تبريك مي گويد و بندگان وي نيز بايد به همديگر در اين معامله بشارت دهند كه چنين داد و ستد با خدا، در حقيقت سعادت و پيروزي بزرگي است و سود سرشاري نصيب انسان شده، كه خداوند جان و مالي را به بندگان عطا فرمايد، سپس داده خود را از آنان باز خريد كند و بهشت ابدي را بهاي آن قرار دهد. در نتيجه انسان از ذات خود هيچ سرمايه گذاري نكرده، در اثر هدايت الهي سود كلاني را تحصيل كرده است.

شايان ذكر است، در احاديث شيعه مصداق بارز آيه فوق پيشوايان شيعه(ع) قلمداد گرديدەاند؛ چنان كه امام سجاد(ع) فرمود: «إنّما هم الأئمة صلوات الله عليهم» (نور الثقلين 2/273) ساير پيكارجويان راستين اسلام نيز طبق ميزان معرفت خود از اين بازار و بازرگاني سود خواهند برد؛ زيرا اين داد و ستد تا قيامت ادامه دارد. حتّي آنان كه از جبهه‎هاي نبرد سالم باز گردند، پاداش شهيد خواهند داشت؛ زيرا آنان كه در ميدان نبرد حق عليه باطل حاضر مي شوند و جان خويش را در طبق اخلاص نهاده قبلاً جان خود را فروختند و حضور آنان در صحنه جنگ كمتر از كساني نخواهد بود كه جان‎هاي خويش را به فروش رساندەاند و «إنّما الأعمال بالنيّات» (بحار 67/212، ح 40)

سرّ استحقاق دريافت پاداش كامل اين است كه فروشنده بعد از استقرار نظام عقد و قانون بيع و شراء در صدد وفاي به عقد برآمد و جان و مال خود را تسليم خريدار كرد. آنگاه طبق دستور خريدار كه مالك كنوني كالاي جان و مال است آن را به جبهه نبرد حق عليه باطل برد و در دفاع از كيان اسلامي كوتاهي نكرد، ليكن شهيد نشد. بنابراين، شايسته دريافت ثمن كامل خواهد بود.

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 4 (معاد در قرآن)